22. У што верылі нашы продкі

ролік

Вучэбны занятак па прадмету «Чалавек і свет»

Клас.                 4

Настаўнік.                 БялевічМарынаБарысаўна

Тэма. У што верылі нашы продкі

Мэта:

1)на прыканцы ўрока вучні павінны ведаць асаблівасці гістарычнага развіцця рэлігійных вераванняў беларусаў у мінулымі цяпер: існаванне многабожжа ў продкаў беларусаў у старажытныя часы, прыход на змену яму хрысціянскай веры, падзел хрысціянства, існаванне іншых рэлігій на тэрыторыі Беларусі ў наш час;

2) развіваць памяць, лагічнае мысленне праз фарміраванне ўмення ўстанаўліваць прычынна – выніковыя сувязі развіцця гістарычных працэсаў;спрыяць развіццю лагічнага мыслення

3) выхоўваць шаноўныя адносіны да духоўнай спадчыны свайго народа, верацярпімасць у адносінах да людзей, якія спавядаюць іншыя рэлігіі.

I. Арганізацыйна-матывацыйны момант.

II.Работа над новым матэрыялам.

1.1.  

ТЭМА

ВЕДЫ

УМЕННІ

ПАНЯЦЦІ

ЧАМУ?

ГІСТАРЫЧНЫЯ  ФАКТЫ

ДАТЫ

У     ШТО ВЕРЫЛІ НАШЫ  ПРОДКІ

Знаёмства з тэмай і мэтай урока.

1.2. Гульня “Ці верыце вы…”

Племя – група людзей…

Князь – кіраўнік…

Радаўніца – восеньскі дзень…

Продкі – людзі…

Дзяржава-тэрыторыя …

Дзяды – вясновы дзень …

1.3. Якія з дадзеных паняццяў ствараюць “гістарычны ланцужок”?

продкі

дзяржава

князь

племя

 

ü   Сёння на ўроку мы будзем размаўляць пра тое, у што верылі нашы продкі. Мы даведаемся пра асаблівасці гістарычнага развіцця веры (рэлігіі), пачынаючы са старажытнасці і закончым сучаснасцю.

2. Вывучэнне тэмы ўрока

2.1.- Першае паняцце, звязанае з гіторыяй развіцця веры нашых продкаў (рэлігіі), адлюстравана ў наступнай схеме.

- Давайце паразважаем, закончым запаўненне схемы.

Вера ў духаў прыродных краявідаў

… (Дажбог)

… (лясун)

… (Макош)

… (многабожжа)сістэма вераванняў,     заснаваная                            на абогатварэнні                                   прыроды

… (Стрыбог)

… (Сварог)

… (Пярун)

… (Вялес)

… (хатнік)

… (вадзянік)

Пакланенне з’явам прыроды

 

… (заняткі)

… гандаль

…  (земляробства)

… жывёлагадоўля

                                                                            

 

“Знайсці адказы на пытанні” (выкарыстоўваць інфармацыю са схемы)

ü   На чым была заснавана першабытная сістэма вераванняў нашых продкаў?

ü   Што ў прыродзе абогатваралася  продкамі? Чаму?

ü   Назавіце вядомыя вам краявіды на тэрыторыі  Беларусі, з’я вы прыроды?

ü   Што ў жыцці нашых  продкаў было цесна звязана са з’явамі прыроды?

2.2. Работа па падручніку

Прачытаць першы абзац (с. 87)

ü   Якімі паняццямі можна дапоўніць схему? (Лясун,вадзянік, хатнік; Дажбог, Пярун, Вялес, Стрыбог, Сварог, Макош )

Дадатковая інфармацыя.

Славянскі язычніцкі свет дзіўна паэтычны, працяты чараўніцтвам і верай у тое, што ўся акружаючая нас прырода – жывая. Нашы далёкія продкі пакланялісяі стыхіям, верылі ў радство людзей з жывёламі і былі перакананы, што звер-прабацька іх роду заўсёды заступаецца за сваіх чалавечых нашчадкаў.

Пярун – бог грому, маланак, бог набеснага агню.

Дажбог – быў у язычніцкіх славян богам Сонца.

У Дажбогабылавелічнаяпоступ і прамыпогляд. І яшчэдзівосныяваласы, сонечна-залатыя, лёгкаякіяляцяць па ветры.

 Славяне верылі, штоДажбогездзіць па небе ў цудоўнайкалясніцы, запрэжанайчацвёркай белых агнягрывых коней з залатымікрыламі. Двойчыў суткі - раніцай і ўвечар - ёнперасякаеАкіян-мора на ладдзі, якуюцягнуцьгусакі, качкі і лебедзі.

Макош. Багіня, апякункажаночайурадлівасці і ўраджайнасці, гаспадарлівасці і    дастатку ў хаце. Злучана з Зямлёй і Вадой. Макошуяўлялася як жанчына з вялікайгалавой і доўгімірукамі.Макош - адзінаежаночаебажаствостаражытнарускагапантэона, чыйідал уКіевестаяў на вяршыніўзгоркапобач зкуміраміПяруна і іншыхбажаствоў.

Сварог. Бог агню, кавальскай справы, сямейнагаачагу. Нябесныкаваль і вяліківаяр.

Сварог - каваль. Ёнкуе ў нябеснайкузніцы і тамуягозлучаюцьз агнём. Сварогбыўгаспадаром і захавальнікамсвяшчэннагаагню і яго творцам. МенавітаСварогпадарыўлюдзямкляшчы і навучыўвыплаўляцьмедзь і жалеза. Сварог вельмі спрыяў развіццю ведаў.

Стрыбог. Ва ўсходнеславянскім пантэоне бог ветра. ІмяСтрыбогаадбываецца ад старажытнагакораня «стрыг», штоазначае «старэйшы», «дзядзька па бацьку».

Стрыбогможавыклікаць і ўтаймаваць буру. Стрыбогамалілігэтакжамараплаўцы, кабёндаў «ветру ў парус». Стрыбогазвычайнаўяўлялі ў выявесівавалосагастарога.

Славяне верылі, штонаватпаслясмерцістарэйшыны роду дапамагаюцьсваімнашчадкам. Так зарадзіўся культ продкаў. Душы памерлых ахоўвалі род і ўсяляк спрыялі яго росквіту.  Да на шага часу захаваўся вокліч «Чур мяне!». Калісьці іх заклікалі на дапамогу продкаў. Чур — гэта і ёсць продак. Ад гэтага слова паходзіць назва далёкіх продкаў — «прашчуры». Душы продкаў трэба было схіліць да сябе. Таму ім прыносілі ахвяры, у іх гонар наладжвалі піры.  Да нашага часу захаваўсязвычайпамінанняпамерлыхпродкаў.

2.3. “Даць азначэнне паняцця”

- У якую колькасць багоў верылі нашы продкі? (многабожжа)

- Даць азначэнне паняцця, двума способамі, выкарыстоўваючы схему.

племя

дзяржава

 

3.1. ”Даць назву схеме”   

- Які перыяд гісторыі нашай дзяржавы адлюстраваны ў наступнай схеме.

        Полацкае княства – першая дзяржава на тэрыторыі Беларусі 9- 12 ст.

Яраполк

Святаслаў - Георгій Ефрасіння Полацкая

Кіеўскае княства

Полацкае княства

Наўгародскае княства

Рагвалод Рагнеда

Уладзімір

Усяслаў Чарадзей

Брачыслаў

Ізяслаў

Кіеўская Русь

Полацкае княства

Уладзімір             -            Рагнеда

 

                           988 г.( ?ст.)

3.2.”Знайсці памылку”(Брачыслаў,Усяслаў Чарадзей)

3.3.” Ацаніць сцвярджэнне” (Тыя, хто згодны са сцвярджэннем, утварыце групу у правым вугле класса. Тыя,хто не згодзен – у левым вугле класса.)

“Князь Уладзімір здзейсніў аб’яднанне трох маленькіх княстваў у адну вялікую дзяржаву з мэтай умацавання сваёй улады, пашырэння тэрыторыі,узбагачэння”.

- Якім спосабам Уладзімір ажыццявіў  аб’яднанне маленькіх княстваў у вялікую дзяржаву?

- Тое, як аб’ядналіся ў групы вы, дапамагае зразумець яшчэ адзін спосаб  – агульныя думкі, погляды таксама спрыяюць аб’яднанню.

- Чым адрозніваюцца гэтыя два спосабы?

- Для таго, каб яшчэ больш умацаваць сваю ўладу, князь Уладзімір прымае новую веру – хрысціянства і праводзіць хрышчэнне ўсяго насельніцтва.

- Прыняцце хрысціянства на Русі даціруецца 988 г.

- Чым новая вера адрознівалася ад многабожжа?

3.4.”Вызначыць гістарычную заканамернасць”

- Рагнеда і Ізяслаў – першыя хрысціяне на Беларусі. Іх патомкі таксама былі хрысціянамі, спрыялі распаўсюджванню хрысціянства на тэрыторыі ПК. Успомніце факты з жыцця гістарычных асоб,  прывядзіце свае доказы папярэдняму сцвярджэнню. (Рагнеда – першы манастыр, Ізяслаў – першая школа,бібліятэка, У. Чарадзей – Сафійскі сабор, Е. Полацкая – Спаса – Ефрасіннеўская царква.)

“Запоўніць схему” (работа ў парах)

Словы для даведак:царква, школа, манастыр, культура, пісьменнасць, бібліятэка.

1)… (царква)

6) … (культура)

3)… (пісьменнасць)

5)… (бібліятэка)

2) … (школа)

                                                                                                                

4)… (манастыр)

 

Работа па падручніку (2 -3 абзац)

Прачытаць інфармацыю, параўнаць з вынікам сваіх разважанняў, паставіць нумары паняццяў схемы пабач з адпаведнымі сказамі у тэксце. Сцісла агучыць інфармацыю 2 – 3 абзацаў у падручніку.

4.1. Аналіз схемы – параўнання.

11 ст. хрысціянства                  …(каталіцызм)       хрысціяне                           … (каталікі)                                              … (касцёл)

…(праваслаўе) …(праваслаўныя) …(царква)

“Слоўнік паняццяў” (Выявіць адпаведнасць паміж словамі,злучыць стрэлкамі)

хрысціяне                        вера (рэлігія)

хрысціянства                 вернікі (людзі)

4.2. “Прагноз”

- Якая падзея,звязаная з хрысціянскай верай адбылася ў 11 ст.? (адбыўся падзел)

- На якія пытанні трэба атрымаць адказ, каб умець расказваць пра ход дадзенай гістарычнай падзеі?

                       План

ü   Як сталі называцца дзве новыя веры?

ü   Як сталі называцца вернікі?

ü   Чаму адбыўся падзел?

4.3. Работа з тэкстам падручніка (Прачытаць інфармацыю ў 4 абзацы падручніка.Знайсці адказы на пастаўленыя пытанні).

- Якія адказы атрымалі. Закончым запаўненне схемы – параўнання.

4.4. “Закончы сказ” (Чытанне схемы хорам)

ü   У  11 стагоддзі хрысціянства падзялілася…

ü   Праваслаўе- гэта …

ü   Каталіцызм – гэта …

ü   Прадстаўнікі праваслаўнай веры - …

ü   Прадстаўнікі каталіцкай веры - …

ü   Праваслаўныя – гэта …

ü   Каталікі – гэта …

ü   Праваслаўныя ходзяць у …

ü   Каталікі ходзяць у ….

ü   Пераважная большасць вернікаў Беларусі…    Як можна назваць інакш?

5.1. “Ведаю – не ведаю” (“+”, “-”)

Прачытаць  інфармацыю ў табліцы,адзначыць вядомыя ўжо гістарычныя факты  адпаведным знакам.

Рэлігіі
Сусветныя (шматнацыянальныя)						Нацыянальныя
Хрысціянства				Іслам		Іудаізм
Каталіцызм		Праваслаўе
Вернікі	Месца	Вернікі	Месца	Вернікі	Месца	Вернікі	Месца
Каталікі	Касцёл	Праваслаўныя	Царква	Мусульмане	Мячэць	Іудзеі(яўрэі)	Сінагога

5.2. Работа з малюнкамі ў падручніку.

Падпісаць малюнкі, карыстаючыся інфармацыяй з калонкі “месца”. Праверыць, выкарыстоўваючы малюнкі з падручніка (с. 88)

5.3. “Завочная экскурсія па горадзе Слоніме”

 – На свеце ёсць шмат рэлігій. Мы вывучаем толькі тыя, што звязаны з нашай Радзімай. Прадстаўнікі якіх рэлігій пражываюць на тэрыторыі г. Слоніма? (Дэманстрацыя фотаздымкаў)

5.4. “Сфармуліраваць паняцце”

- З даўніх часоў жыхарам нашай зямлі ўласціва верацярпімасць. Як вы думаеце паняцце “верацярпімасць”  - гэта “ права на веру” ці “абавязак верыць”.

Прачытаць апошні абзац у падручніку(с. 89). Праверыць сваё меркаванне.

III. Замацаванне вывучанага. (Выканаць тэставае заданне)

1. Суаднясісловы з левага і правагаслупкоў.

Дажбог                               бог грому і маланкі

Вялес                                   бог Сонца

Пярун                                  бог жывёлагадоўлі 

2. Дапоўні сказы.

У ХІ стагоддзі хрысціянства падзялілася на праваслаўе і каталіцызм. Тыя, хтоходзяць у царкву, называюцьсябе_________, а хто ў касцёл — __________.

Словы для даведак: каталікі, праваслаўныя. 

3. Суаднясіімёныгістарычныхасоб з іхсправамі.

Рагнеда                                          адкрыццё ў Полацкупершай школы.

Ізяслаў                                          будаўніцтва Спаса-Ефрасіннеўскайцарквы.

ЕўфрасінняПолацкая           заснаваннепершагаманастыра. 

4. Адзнач знакам “+”, якімз’явамсадзейнічалапрыняцценашыміпродкаміхрысціянства.

 Будаўніцтвацэркваў…, упрыгожваннегарадоў…., адкрыццё школ…, вядзенневойнаў з суседнімікраінамі…., з’яўленнебольшайколькасціадукаваныхлюдзей…, збіраннестаражытныхлетапісаў і кніг… 

5. Як ты разумеешвыраз “з даўніхчасоўіснуе ў жыхароўнашайзямліверацярпімасць”?

IV.Вынік урока. Рэфлексія.

-                Назавіце новыя паняцці, даты.

-                На  якія пытанні мы атрымалі адказы, вывучаючы тэму “У што верылі нашы продкі”?

ролік